Zelfvertrouwen verblindt

Hoogleraren van Duke University in de VS hebben over een periode van negen jaar (maart 2001 t/m februari 2010) aan financieel directeuren van grote ondernemingen gevraagd voorspellingen te doen over de S&P 500 Index. Over de hele onderzoeksperiode werden in totaal 11.600 voorspellingen verzameld. Over de nauwkeurigheid van de voorspellingen konden de hoogleraren duidelijk zijn: de financieel directeuren konden de ontwikkelingen op de aandelenmarkt volstrekt niet voorspellen. Als ze aangaven dat de markt zou dalen, ging die (iets) vaker omhoog dan naar beneden. En andersom.

Blind

Op zich is dit niet opzienbarend. Onderzoek laat telkens weer zien dat de beurs niet te voorspellen is. Maar het interessante aan dit onderzoek was dat de directeuren zelf geen enkel idee leken te hebben van hoe slecht hun voorspellingen waren. Om dit te testen moesten de CFO’s bij elke voorspelling ook aangeven tussen welke twee waarden (een boven- en ondergrens) de S&P 500 Index over 12 maanden met 80 procent zekerheid zou staan. Anders gezegd, slechts in 20 procent van de gevallen zou de S&P 500 Index over 12 maanden op een niveau moeten staan die hoger is dan de door hen opgegeven bovengrens of lager dan de door hen opgegeven ondergrens.

Overmoed

Wat bleek? Niet in 20 maar in 67 procent van de gevallen stond de S&P 500 Index een jaar later op een niveau buiten de bandbreedte die de financieel directeuren hadden opgegeven. Drie keer vaker dan de directeuren zelf hadden verwacht. De directeuren hadden duidelijk veel te veel vertrouwen in hun vermogen om de markt te voorspellen.

Hoongelach

De financieel directeuren zouden in 80 procent van de gevallen gelijk hebben gehad als ze hadden gezegd dat de S&P 500 Index over een jaar tussen 10% lager en 30% hoger zou staan. Dat was het correcte antwoord. Maar dan gaat de sociale psychologie een rol spelen. Want stel je voor dat een deskundige met zo’n voorspelling aankomt. Hij wordt weggehoond. Zo’n brede schatting wordt gezien als een brevet van onvermogen. Hij weet het eigenlijk niet, denken we dan. En dat wordt van deskundigen niet geaccepteerd. Een expert die zich onzeker toont roept twijfel op over zijn expertise. Van experts verwachten we dat zij zelfverzekerd zijn. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat zij hun meningen overtuigend over het voetlicht brengen. Dan is het goed om te weten dat een zelfverzekerde presentatie niets zegt over de correctheid van de inhoud.