Verborgen kosten pensioenfonds

‘De meeste pensioenfondsen hebben nu nog onvoldoende inzicht in hun kosten, terwijl de impact daarvan op het pensioenvermogen groot is.’ Aldus de AFM in april 2011 na een onderzoek naar de kosten van Nederlandse pensioenfondsen. De toezichthouder dringt erop aan dat pensioenfondsen hun kosten inzichtelijk maken. De Pensioenfederatie, de belangenorganisatie voor pensioenfondsen, heeft vorig jaar aanbevelingen gedaan over de manier waarop pensioenfondsen dat kunnen doen. Het Pensioenfonds Zorg & Welzijn (PFZW), het op een na grootste fonds van Nederland, loopt hierin voorop.

Niet zichtbare kosten

Pensioenfondsen voeren allerlei taken uit die kosten met zich meebrengen. Denk aan zaken als het innen van premies, pensioenen uitkeren, administreren, communiceren met deelnemers etc. Maar verreweg de grootste kostenpost is die van het vermogensbeheer. Het is ook de minst transparante kostenpost. Het Pensioenfonds Zorg & Welzijn probeert deze kosten nu boven water te krijgen. Het heeft de kosten van vermogensbeheer opgedeeld in directe (zichtbare) en indirecte (niet zichtbare) kosten. Directe kosten van vermogensbeheer zijn kosten waarvoor een factuur wordt ontvangen. Deze kosten worden in de jaarrekening opgenomen. In 2011 waren die Eur 69 miljoen. De indirecte kosten van vermogensbeheer zijn de kosten die direct ten laste van het rendement worden gebracht door de vermogensbeheerders die het geld van het fonds beheren. Het pensioenfonds ontvangt hiervan geen factuur en ze zijn niet terug te vinden in de jaarrekening van het fonds. In 2011 bedroegen deze kosten volgens PFZW circa Eur 700 miljoen, inclusief een schatting van de transactiekosten die het fonds maakt met het kopen en verkopen van beleggingen. De niet zichtbare kosten van vermogensbeheer waren vorig jaar dus tien keer zo hoog als de zichtbare kosten.

Deze kostenpost van Eur 700 miljoen komt overeen met circa 0,7% van het beheerd vermogen (eind 2011: Eur 110 miljard). Dit is hoog. Zeker als bedacht wordt dat dit het op een na grootste pensioenfonds van Nederland is (grote beleggers betalen minder voor vermogensbeheer dan kleine) en dat een groot deel van het vermogen van het fonds volgens het jaarverslag behoorlijk passief beheerd wordt. Bovendien zijn de werkelijke kosten hoger. PFZW geeft zelf aan dat niet alle kosten zijn meegenomen. Ze zijn nog niet in staat alle (transactie)kosten inzichtelijk te maken.

Goed begin, nu doorpakken

Het Pensioenfonds Zorg & Welzijn verdient lof dat het als een van de eersten de niet zichtbare kosten van vermogensbeheer transparant probeert te maken. Het feit dat de niet zichtbare kosten veel hoger zijn dan de zichtbare kosten maakt duidelijk dat het van groot belang is dat alle pensioenfondsen zich inspannen om al hun kosten transparant te krijgen. Dit geldt ook (misschien wel juist) voor kleinere pensioenfondsen die - naar algemeen wordt aangenomen - nog veel meer voor vermogensbeheer betalen dan PFZW.

Maar transparantie is niet het einddoel. Het is een middel. Een middel om pensioenfondsen, deelnemers en toezichthouders bewust te maken van de kosten en wat die voor gevolgen hebben voor de pensioenuitkeringen aan deelnemers. In het eerdergenoemde onderzoek berekende de AFM dat een kostenverlaging van 0,25 procentpunt op een termijn van veertig jaar 7,5 procent meer collectief pensioenvermogen oplevert. Met kostenbeheersing kunnen pensioenfondsen dus nog heel wat voordeel voor hun deelnemers behalen. Daar moeten zij zich de komende jaren voor inspannen. Daar is ook meer dan genoeg ruimte voor. In de wereld van vermogensbeheer wordt heel veel geld verdiend. Van de miljarden die pensioenfondsen jaarlijks aan externe vermogensbeheerders kwijt zijn kan nog heel wat af.