Klein is fijn

In 2012 wordt de wet- en regelgeving voor verzekeraars in de Europese Unie aangescherpt. Onder de naam Solvency 2 worden er strengere eisen gesteld aan onder andere de vermogenspositie, de solvabiliteit, het risicobeheer en de transparantie van verzekeraars. Bij het opstellen van deze nieuwe toezichteisen is er in Europa bewust voor gekozen om kleine verzekeraars hiervan vrij te stellen. Maar nu wil De Nederlandsche Bank (DNB) in Nederland toch strengere eisen aan kleine verzekeraars gaan opleggen door minimumeisen te stellen aan de omvang van hun inkomen en vermogen. In feite komt het erop neer dat DNB kleine verzekeraars gaat verbieden.

Dat DNB streeft naar schaalvergroting is niet verbazingwekkend. Bij banken en pensioenfondsen hebben we dit ook al gezien. Het is een publiek geheim dat DNB-President Wellink voorstander was van een fusie tussen ABN Amro en ING. En DNB heeft ook al aangekondigd het aantal pensioenfondsen te willen terugbrengen van meer dan 500 naar 100 door ze te laten fuseren.

Risicobeheersing

Eén van de argumenten die DNB gebruikt is dat grote financiële instellingen hun risico’s beter zouden kunnen beheersen. Hiervoor is weinig bewijs. De kredietcrisis heeft laten zien hoe goed het risicobeheer van grote banken is. En recent onderzoek van het Financiële Dagblad heeft aangetoond dat juist kleine pensioenfondsen de kredietcrisis beter zijn doorgekomen dan de grote. Wat verzekeraars betreft hebben alleen grote bedrijven hulp nodig gehad. En in de VS moest AIG, de grootste verzekeraar ter wereld, door de staat op de been worden gehouden.

Kijken we niet alleen naar het risico van individuele bedrijven maar ook naar het risico voor het financiële systeem als geheel dan is klein zeker fijn. Kleine financiële instellingen brengen immers geen systeemrisico met zich mee. Gaat het mis en vallen ze om dan is het, in tegenstelling tot grote bedrijven, zeer onwaarschijnlijk dat zij andere financiële instellingen in hun val meetrekken. De belastingbetaler hoeft dan niet met dusdanige bedragen bij te springen dat de overheidsfinanciën voor jaren uit het lood zijn geslagen. Zie het faillissement van de Nederlandse banken DSB en Van der Hoop. En de honderden kleine banken die in de VS zijn omgevallen.

Het feit dat kleine instellingen weten dat ze niet gered worden als het mis gaat is voor hen een goede prikkel om hun risico’s onder controle te houden. Bij grote financiële instellingen ontbreekt deze prikkel. Voor hen is er juist een prikkel om veel risico te nemen omdat als het goed gaat zij de winsten opstrijken en als het slecht gaat de belastingbetaler de rekening betaalt. Eén van de belangrijkste lessen van de kredietcrisis is dat voor dit zogeheten moral hazard probleem een oplossing moet worden gevonden. Verdere concentratie en meer schaalgrote maken het probleem alleen maar erger.

Kennis is niet alles

Een ander veelgehoord argument is dat kleine financiële instellingen de kennis ontberen om nog mee te kunnen gaan in de complexe financiële wereld van vandaag. Vooral met betrekking tot pensioenfondsen hoor je dit. Dat kleine partijen niet overal alles vanaf kunnen weten klopt natuurlijk wel. De waarde van ‘deskundigen’ wordt in de financiële sector echter sterk overschat. Het probleem met ‘deskundigen’ is dat ze hun deskundigheid overschatten. Zij denken financiële producten en het functioneren van de financiële markten te begrijpen terwijl dat meestal niet zo is. Zij staan daardoor onvoldoende stil bij de risico’s. En veroorzaken zo veel financiële ellende. Zoals tijdens de kredietcrisis weer eens overduidelijk is gebleken.

Indien minder ‘kennis’ in huis hebben ertoe leidt dat kleine partijen zich terughoudend opstellen of zelfs afzijdig houden van complexe en ondoorzichtige financiële innovaties met moeilijk in te schatten risico’s, dan is klein zijn eerder een voordeel dan een nadeel. Een andere belangrijke les van de kredietcrisis is dat er veel te zeggen is voor de zaken simpel houden. Kleine organisaties kunnen dat beter dan grote.

Think Small First

Kleine verzekeraars zijn financieel gezond (ze zijn de kredietcrisis beter doorgekomen dan veel grote verzekeraars), vullen gaten die de grote partijen laten liggen en zouden bij een eventueel faillissement de belastingbetaler weinig of niets kosten. Bovendien zijn kleine en startende instellingen van groot belang voor de concurrentie en de marktwerking - zeker in de Nederlandse financiële sector waar de marktmacht van grote instellingen enorm is. Er is dan ook geen enkele reden om kleine partijen te verbieden. Bij de keuze tussen groot en klein zouden we eerder klein moeten aanmoedigen dan groot. Think Small First zoals de Europese Unie het ooit formuleerde. Het belang van kleine instellingen en een gezonde marktwerking hebben bij DNB nooit hoog op de agenda gestaan. Ook in dit opzicht is het hoog tijd voor een cultuurverandering bij deze toezichtouder.