Doorbraak kosten pensioenfondsen

Pensioenfondsen hebben het moeilijk. De lage rente, slechte beleggingsresultaten en toenemende levensverwachting hebben de dekkingsgraden uitgehold. De toezichthouders zijn strenger geworden. Iedereen kijkt nu kritisch mee. Onder andere naar de kosten van pensioenfondsen. Die zijn niet transparant.

Uit onderzoek van de AFM blijkt dat veel (vooral kleine en middelgrote) pensioenfondsen niet weten hoe hoog hun totale kosten zijn. Zij vinden dit kennelijk niet belangrijk genoeg om te monitoren. Ook zijn de werkelijke kosten van pensioenfondsen een stuk hoger dan de pensioenfondsen rapporteren. In de officiële cijfers worden bepaalde kosten namelijk niet meegenomen. Vooral de beleggingskosten zouden twee tot drie keer hoger zijn dan in jaarverslagen wordt vermeld.

Minder is meer

Dit moet veranderen, vindt de AFM en de politiek. Want kosten hebben een grote impact op het rendement en dus op het uiteindelijk uit te keren pensioen. Volgens de AFM levert 1 procent minder kosten 30 procent meer pensioen op. Een pensioen van € 1.000 euro zou € 1.300 euro kunnen zijn. Onder druk hebben de pensioenfondsen nu inzage in de kosten toegezegd.

Zwitserland

Een recente onderzoek naar de kosten van Zwitserse pensioenfondsen laat zien dat er veel te verbeteren valt. In opdracht van de Zwitserse regering heeft het bedrijf c-alm de kosten van vermogensbeheer van 73 Zwitserse pensioenfondsen onderzocht. Het ging alleen om de beleggingskosten, niet de operationele kosten voor bijvoorbeeld administratie en communicatie. Het doel was om de totale kosten van het beheer van het vermogen in kaart te brengen, inclusief de kosten die niet direct in rekening worden gebracht en voor de buitenwereld (maar vaak ook voor de pensioenfondsen zelf) niet zichtbaar zijn. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de transactiekosten die een pensioenfonds maakt.

Kosten maken het verschil

De belangrijkste bevindingen van het Zwitserse onderzoek waren als volgt:

• De kosten van vermogensbeheer varieerden van 0,15 procent tot 1,86 procent per jaar. Gemiddeld bedragen de kosten 0,56 procent per jaar. Dit is bijna vier keer meer dan pensioenfondsen in officiële verslagen rapporteren.
• Vooral bij beleggen in alternatieve beleggingen zoals hedgefondsen en private equity (aandelen van niet-beursgenoteerde bedrijven) zijn de kosten erg hoog. Beleggingen in deze categorieën hebben de beloofde rendementen dan ook niet kunnen waarmaken. Ook bleek dat hoe meer een pensioenfonds in deze alternatieve beleggingen zat, hoe slechter het beleggingsresultaat was.
• Pensioenfondsen zijn best in staat om een groot deel van de totale kosten zelf in kaart te brengen. Zij hebben veel ruimte om de kosten omlaag te brengen, eventueel door meer samen op te trekken.
• Kosten verlagen is van groot belang. Uit het onderzoek blijkt dat er een duidelijk verband is tussen de hoogte de kosten en het beleggingsresultaat. Hoe hoger de kosten, hoe lager het resultaat. Lagere kosten hebben dus een direct voordeel voor de pensioengerechtigden.

Doorbraak

De uitkomsten van dit onderzoek komen in grote lijnen overeen met de bevindingen van het eerdergenoemde AFM onderzoek naar Nederlandse pensioenfondsen. Ook bij onze fondsen zijn er veel verborgen kosten en zijn de werkelijke kosten hoger dan de gerapporteerde kosten. Op basis van de kosten die wel inzichtelijk zijn lopen de totale kosten (operationele en beleggingskosten) van Nederlandse pensioenfondsen uiteen van minder dan 0,25 procent tot meer dan 3 procent per jaar. Al zitten de meeste mensen bij pensioenfondsen met kosten van minder dan 1 procent, veelal de grotere fondsen.

Maar dit is dus zonder de verborgen kosten. Die gaan de pensioenfondsen nu in kaart brengen. De grootste onzichtbare kostenpost zijn de transactiekosten die binnen pensioenfondsen worden gemaakt bij het kopen en verkopen van effecten. De pensioenfondsen gaan deze kosten nu berekenen en openbaar maken. Een grote doorbraak. Want het berekenen van alle transactiekosten is niet eenvoudig. En de vermogensbeheerders aan wie zij hun vermogen uitbesteden zijn niet gewend inzage te geven in dit soort kosten. Voor het eerst zullen vermogensbeheerders structureel gedwongen worden inzage te geven in de transactiekosten die zij maken. Een wereldwijde primeur.

Nu de andere vermogensbeheerders

Interessant is ook wat dit betekent voor beleggingsfondsen en andere vermogensbeheerders, die niet voor pensioenfondsen werken. Ook deze partijen geven geen inzage in de transactiekosten. Het argument is tot nu toe altijd geweest dat dit niet te kwantificeren is. Maar als pensioenfondsen het kunnen, dan is er geen enkele reden waarom beleggingsfondsen en anderen het niet ook kunnen. Iedereen zal met de billen bloot moeten. De consument is de winnaar.